استارلینک ؛ هرآنچه درباره اینترنت ماهواره ای اسپیس ایکس باید بدانید

تقریبا 3 میلیارد نفر یا حدود 40 درصد جمعیت دنیا از دسترسی به اینترنت محروم اند و از 4٫5 میلیارد نفر مشترک فعلی نیز خیلی ها دسترسی به اینترنت پرسرعت، ارزان و باکیفیت ندارند. برای همین است که اخبار از راه رسیدن اینترنت ماهواره ای استارلینک بسیاری از کاربران را امیدوار کرده است. در این مطلب قرار است با اینترنت ماهواره ای و مخصوصا پروژه ی استارلینک اسپیس ایکس بیشتر آشنا شویم. با زومیت همراه باشید.

تماشا در یوتیوب | تماشا در IGTV

اینترنت ماهواره ای

اینترنت ماهواره ای پدیده ی جدیدی نیست و همین حالا نیز شرکت هایی وجود دارند که خدمات اینترنت ماهواره ای ارائه می دهند. بزرگ ترین ارائه دهنده های اینترنت ماهواره ای درحال حاضر دو شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) هستند. جالب است بدانید هر دو این شرکت ها برای اولین بار در سال 2012 سرویس اینترنت ماهواره ای خود را ارائه دادند و هیوزنت 1٫3 میلیون نفر مشترک در آمریکا دارد.

اما چرا این بار داستان فرق می کند و همه ی دنیا با اشتیاق فراوان اخبار پروژه ی استارلینک را دنبال می کنند و بی صبرانه منتظر عرضه ی اینترنت ماهواره ای اسپیس ایکس هستند

جواب پرسش بالا در تفاوت سیستم منظومه ی ماهواره ای استارلینک با دیگر منظومه های ماهواره ای اینترنتی نهفته است:

استارلینک قرار است جهانی باشد و ازلحاظ تئوری قابلیت سرویس دهی آن مختص منطقه ی جغرافیایی خاصی نخواهد بود.
استارلینک باتوجه به تعداد بیشتر ماهواره، پهنای باند بسیار بیشتری خواهد داشت و درنتیجه به کاربران بسیار بیشتری سرویس خواهد داد.
ازهمه مهم تر، استارلینک سرعت بسیار بیشتر و تأخیر یا Latency بسیار کم تری نسبت به دیگر اینترنت های ماهواره ای دارد.

تأخیر پایین و سرویس جهانی

تا پیش از این یکی از مهم ترین معایب اینترنت ماهواره ای، تأخیر (Latency) بسیار بالای آن و محدود بودن سرویس به یک کشور یا قاره ی خاص بوده است. دلیل این تأخیر زیاد و محدودیت جغرافیایی این است که شرکت های ارائه دهنده ی خدمات اینترنت ماهواره ای تا پیش از این ماهواره های خود را در مدار زمین ثابت یا GEO قرار می دادند. سرعت گردش ماهواره هایی که در این مدار قرار می گیرند، برابر با سرعت چرخش زمین به دور خود است و درنتیجه ماهواره عملا از دید ناظر زمینی در یک نقطه ی ثابت در آسمان ثابت باقی می ماند.

موقعیت ماهواره ها در مدار GEO نسبت به زمین ثابت است

همچنین ارتفاع 35 هزار کیلومتری مدار این ماهواره ها باعث می شود تأخیر اینترنتی که ارائه می دهند در بهترین حالت به 550 میلی ثانیه و درعمل تا 600 میلی ثانیه برسد. چنین میزان تاخیری سرویس های اینترنت ماهواره ای سنتی را برای مصارفی مثل ارتباط صوتی-تصویری و بازی های ویدیویی بسیار نامناسب یا حتی عملا غیرقابل استفاده می کند.

اما ماهواره های استارلینک قرار است در مدار پایینی زمین یا LEO با ارتفاع 500 کیلومتر در فاز اول و 300 کیلومتر در فازهای بعدی (یعنی 70 تا 100 برابر نزدیک تر از ماهواره های مدار GEO) قرار بگیرند. همین موضوع باعث می شود تأخیر اینترنت ماهواره ای استارلینک ازلحاظ تئوری حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد.

مقایسه فاصله ی مدار GEO با LEO (زمان تأخیر مربوط به یک مسیر رفت یا برگشت است)

اما چطور ممکن است سیگنالی که به فضا می رود و دوباره به زمین باز می گردد، از سیگنالی که درون فیبر نوری مسیر کوتاه تری را طی می کند سریع تر به مقصد برسد پاسخ در تفاوت سرعت حرکت نور و امواج اکترومغناطیسی در شیشه (فیبر نوری) و خلاء نهفته است: سرعت نور در فیبر نوری تنها دوسوم سرعت حرکت امواج الکترومغناطیسی در خلا است.

 باتوجه به نتایج تست های سرعتی که به تازگی منتشر شده، مشخص شده است که میزان تأخیر اینترنت استارلینک فعلا بین 30 تا 90 میلی ثانیه است و حتی بعضی کاربران میزان تأخیر 20 و 21 میلی ثانیه نیز گزارش داده اند.

نتایج تست سرعت استارلینک در فاز بتای خصوصی (برای مشاهده در ابعاد اصلی روی تصویر کلیک کنید)

ایلان ماسک نیز پیش از این گفته بود با اجرایی شدن فاز بعدی، میزان تأخیر استارلینک می تواند تا 8 میلی ثانیه هم کاهش پیدا کند. این یعنی برای اولین بار می توان از اینترنت ماهواره ای برای مصارفی مانند تماس صوتی و تصویری و بازی های ویدیویی استفاده کرد.

سرعت و ظرفیت بالا

یکی دیگر از معایب اینترنت ماهواره ای تا پیش از این کم بودن تعداد ماهواره های موجود در مدار بود که باعث می شد کاربران زیادی مجبور شوند پهنای باند یک ماهواره را با یکدیگر به اشتراگ بگذارند که درنتیجه سرعت مشترکین اینترنت ماهواره ای را کاهش می داد. کم بودن تعداد ماهواره ها همچنین باعث محدود شدن تعداد کاربران بالقوه نیز می شود. برای مثال حتی اگر ویاست و هیوزنت پوشش جهانی داشتند، برای جلوگیری از افت شدید سرعت نمی توانستند به ده ها یا صدها میلیون نفر سرویس دهی کنند.

قسمت اول از فاز نخست استارلینک متشکل از 1584 ماهواره در 24 صفحه ی مداری خواهد بود

اسپیس ایکس اما قصد دارد تعداد ماهواره های بسیار بیشتری برای ارائه ی اینترنت به فضا ارسال کند. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، اسپیس ایکس با حداقل 10 پرتاب دیگر در سال جاری میلادی، تعداد ماهواره های فعالش در مدار زمین را به بیش از هزار می رساند. در پایان فاز اول تعداد ماهواره های اسپیس ایکس بیشتر از 4هزار عدد خواهد بود و درنهایت مجموع تعداد ماهواره ها به تعداد باورنکردنی 40 هزار می رسد.

برای مقایسه، ویاست درحال حاضر تنها 4 ماهواره در مدار زمین دارد. جالب است بدانید تا قبل از شروع پروژه ی استارلینک فقط حدود 1500 ماهواره ی فعال در مدار زمین وجود داشت. این یعنی اسپیس ایکس قرار است بیشتر از 25 برابر تعداد کل ماهواره های فعالی که هم اکنون در مدار زمین وجود دارند، ماهواره به فضا ارسال کند.

استارلینک؛ تاریخچه و فناوری ها

اسپیس ایکس برای اولین بار در سال 2018 دو ماهواره ی مخابراتی با نام های تَن تَن A و تن تن B را برای آزمایش کردن اینترنت ماهواره ای به مدار پایینی زمین فرستاد. پس از انجام آزمایش های مختلف، اسپیس ایکس خط تولید ماهواره های خودش را در ردموند واشینگتن به راه انداخت تا اولین محموله ی 60 تایی از ماهواره های استارلینک را در اواسط سال 2019 با نام v0.9 (بخوانید وی پوینت ناین) یا نسخه ی نه دهم را به فضا پرتاب کند. این دسته ی 60 تایی نیز آزمایشی بود و اکنون از رده خارج شده است و به مرور زمان وارد جو زمین می شود.

اسپیس ایکس به فاصله بسیار کمی در اواخر سال 2019 اولین محموله 60 تایی از ماهواره های عملیاتی نسخه ی 1 استارلینک را به فضا فرستاد و از آن تاریخ تا لحظه ی نگارش این مقاله طی 14 پرتاب با موشک های فالکون 9 پیش از 800 ماهواره ی استارلینک نسخه 1 را در مدار زمین قرار داده است.

هر ماهواره ی استارلینک 227 کیلوگرم وزن دارد و حداکثر پهنای باند 20 گیگابیت برثانیه فراهم می کند. اسپیس ایکس برای ساخت استارلینک نوآوری های زیادی به خرج داده است که برای توضیح کامل هرکدام از آن ها شاید مقاله ای جدا نیاز باشد. برای همین در ادامه به صورت مختصر به مهم ترین مشخصات و ویژگی های ماهواره های استارلینک اشاره می کنیم.

تمامی ویژگی ها و مشخصات ماهواره های استارلینک در درجه ی اول برای پایین آوردن قیمت نهایی ماهواره طراحی شده اند، نه انقلابی و اولین بودن. همین حالا نیز ماهواره هایی با فناوری های مشابه یا پیشرفته تر نسبت به استارلینک در مدار وجود دارند، اما هیچ کدام از آن ها ازلحاظ قیمتی قابل مقایسه با استارلینک نیستند. برای مثال قیمت ماهواره های ایریدیوم (که تا پیش از این رکورددار ارزان ترین ماهواره های تجاری بودند) 5 میلیون دلار به ازای هر ماهواره است؛ درحالی که قیمت تمام شده ی ماهواره های استارلینک 20 برابر ارزان تر و تنها برابر با 250 هزار دلار به ازای هر ماهواره تخمین زده می شود.

سامانه اجتناب از برخورد (راست)؛ پیشرانه یونی ماهواره های استارلینک (چپ)

برای اولین بار در تاریخ، شرکتی فضایی درحال تولید ماهواره به صورت انبوه و در خط تولید کارخانه است. این کار باعث می شود هزینه ی نهایی ماهواره که تا پیش از این به صورت تکی و در شرایط لابراتواری ساخته می شد، بسیار کاهش پیدا کند. هم اکنون اسپیس ایکس ماهیانه 120 ماهواره (روزی 4 ماهواره) تولید می کند.

مکانیزم جداشدن ماهواره های استارلینک از مرحله ی دوم موشک در مدار نیز درنوع خود منحصر به فرد است. تا پیش از ماهواره ها با استفاده از مکانیزم های فنری یا انفجاری (پایروتکنیک) از مرحله ی دوم موشک جدا می شدند که پیچیدگی های خاص خود را دارد. اسپیس ایکس اما برای پیاده کردن ماهواره ها در مدار ابتدا مرحله ی دوم موشک را به دور خود می چرخاند و سپس با رهاسازی میله ای که ماهواره ها را درکنار هم نگه داشته است، هر 60 ماهواره را به صورت یکجا در مدار رها می کند. ماهواره ها سپس به دلیل نیروی مرکزگرای ناشی از چرخش مرحله ی دوم، به آرامی از یکدیگر جدا می شوند.

نحوه ی رهاشدن ماهواره های استارلینک در مدار زمین

ماهواره های استارلینک همچنین اولین ماهواره هایی هستند که از موتورهای یونی کریپتونی برای پیش رانش خود در مدار استفاده می کنند. تا پیش از این برای سوخت موتورهای یونی در ماهواره ها از گاز زنون استفاده می شد که اگرچه عملکرد بهتری نسبت به کریپتون در موتورهای یونی دارد، قیمت آن بسیار بالا تر است.

برخلاف سایر ماهواره ها، ماهواره های استارلینک فقط در یک سمت خود پنل خورشیدی دارند؛ ولی همین پنل به قدری بزرگ است که مجموع مساحت آن ها در هر پرتاب 60 تایی، از مجموع مساحت پنل های خورشیدی ایستگاه بین المللی فضایی بیشتر است. استفاده از تنها یک پنل یکپارچه در یک سوی ماهواره یکی دیگر از تصمیماتی است که به آسان سازی فرایند ساخت، سهولت بازشدن ماهواره در مدار و درنهایت پایین آمدن قیمت تمام شده کمک می کند.

برای متصل شدن به اینترنت های ماهواره ای از جمله استارلینک، کاربر باید از آنتن های خاصی استفاده کند. یعنی برخلاف باور شایع اشتباه، نه اینترنت ماهواره ای 4G و 5G وجود دارد که بتوان به سادگی با گوشی و بدون هیچ تجهیزات خاصی به آن متصل شد، نه حتی در آینده ای نزدیک چنین اینترنتی عرضه خواهد شد.

استارلینک برای ارسال و دریافت داده هم در ماهواره، هم در دیش سمت کاربر، از آنتن های خاصی به نام آنتن آرایه فازی (Phased Array Antenna) استفاده می کند. ویژگی جالب این آنتن ها این است که بدون نیاز به چرخیدن فیزیکی، تنها با استفاده از قابلیت برهم نهی امواج، می توانند سیگنال ارسالی خود در باند فرکانسی Ku و Ka را در جهت های مختلف ارسال کنند.

آنتن های آرایه فازی بدون نیاز به چرخش فیزیکی و تنها با استفاده از قابلیت برهم نهی امواج، جهت ارسال امواج را تغییر می دهند.

ایلان ماسک پیش از این گفته بود آنتن های استارلینک به اندازه ی پیتزا هستند؛ اما آنطور که از ویدیوهایی که چند وقت پیش به بیرون درز پیدا کرد مشخص شد، ظاهرا سایز پیتزای آمریکایی از بقیه دنیا خیلی بزرگ تر است.

همان طور که گفتیم، بنا به ماهیت آنتن های آرایه فازی، نیازی به تنظیم آن ها به سمت خاصی نیست؛ هرچند آنتن پس از نصب به صورت خودکار و تنها یک بار، موقعیت خود را به سمتی از آسمان که بیشترین تعداد ماهواره ی استارلینک در آن قرار دارد، یا سمتی که کمترین مانع فیزیکی بین آنتن و آسمان باشد، تنظیم می کند.

راه اندازی سیستم مورد نیاز برای استفاده از اینترنت ماهواره ای استارلینک قرار است تاحد ممکن ساده باشد تا کاربر تجربه ای به اصطلاح plug and play داشته باشد. به گفته ی ایلان ماسک مراحل راه اندازی اینترنت استارلیک از این قرار است:

آنتن را به برق بزنید
آنتن را به سمت آسمان بگیرید

این دو مرحله ترتیب خاصی ندارند.

Looks like a thin, flat, round UFO on a stick. Starlink Terminal has motors to self-adjust optimal angle to view sky. Instructions are simply: - Plug in socket - Point at skyThese instructions work in either order. No training required.

— Elon Musk (@elonmusk) January 7, 2020

همان طور که گفته شد آنتن مجهز به موتور است و به صورت خودکار تنها یک بار موقعیت خود را تنظیم می کند و پس از آن ثابت باقی خواهد ماند.

انتقادها

در مدت کوتاه ارسال ماهواره های استارلینک به فضا، همه ی ناظران مانند کاربرانِ مشتاق اینترنت پرسرعت مشغول تعریف و تمجید از اسپیس ایکس نبوده اند. در این میان عده ی زیادی ازجمله علاقه مندان به اخترشناسی، اقدام اسپیس ایکس برای ارسال هزاران ماهواره به مدارهای پایینی زمین را به باد انتقاد گرفته اند. دغدغه ی این افراد از یک سو مشکل ایجاد زباله های فضایی و به وجود آمدن سندروم کسلر (شرایطی مانند فیلم Gravity) و از سوی دیگر آلوده شدن بصری آسمان شب برای رصدهای نجومی در آینده است.

مقاله ی مرتبط:

چرا اخترشناسان نگران تأثیر ماهواره های استارلینک اسپیس ایکس بر آسمان شب هستند

اسپیس ایکس در پاسخ به این انتقادها می گوید ارتفاع عملیاتی ماهواره های استارلینک به قدری پایین است که حتی اگر تمام آن ها در مدار خراب شوند یا در برخورد با یکدیگر و دیگر ماهواره ها باعث ایجاد اثر کسلر شوند، ظرف مدتی کوتاه (تنها چند سال) تمام بقایای ماهواره ها با ورود مجدد به جو زمین و سوختن در اتمسفر، از بین خواهند رفت و زباله ای در فضا باقی نخواهد ماند.

در ارتفاع 500 کیلومتری از سطح زمین اگرچه شرایط نزدیک به خلاء است، اما سرعت بسیار بالای ماهواره ها (حدود 21 ماخ یا 7 برابر سرعت گلوله) باعث می شود حتی وجود مقادیر بسیار اندکی از گازهای جو زمین در این مدار نیروی درگ قابل توجهی روی ماهواره ایجاد کند. برای همین است که ماهواره های موجود در این مدار باید مرتبا مدار خود را افزایش دهند واگرنه با گذشت زمان و کاسته شدن از ارتفاع مداری مجددا وارد جو زمین خواهند شد و در آن خواهند سوخت.

از سوی دیگر نگرانی علاقه مندان به ستاره شناسی درباره ی استارلینک نیز بی پاسخ نیست:

اول از همه اینکه تصاویر و ویدیوهایی که از ماهواره های استارلینک در شبکه های اجتماعی وایرال می شوند، همگی مربوط به لحظاتی پس از غروب یا پیش از طلوع خورشید و مدت کوتاهی پس از قرار گرفتن ماهواره ها در مدار 200 کیلومتری (در فاز اولیه ارتفاع گیری) هستند. پس از رسیدن به ارتفاع عملیاتی 500 کیلومتری، درخشش ماهواره های استارلینک بسیار کاهش پیدا می کند و دیگر با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند.

حرکت قطارمانند ماهواره های استارلینک برفراز آسمان هلند

دوم اینکه بیشتر اخترشناسی نوین همین حالا هم با استفاده از ماهواره های مستقر در مدار و تلسکوپ های فضایی (مانند هابل، چاندرا و تس) انجام می شود؛ که استارلینک روی آن ها تأثیری ندارد. سایر تلسکوپ های زمینی هم می توانند با دانستن اطلاعات دقیق مداری استارلینک و با استفاده از الگوریتم های کامپیوتری، تصاویر و رصدهای خود را اصلاح کنند.

با تمام این اوصاف، اسپیس ایکس دوست داران آماتور اخترشناسی و آسمان شب را نیز فراموش نکرده و با تغییراتی در رنگ و نوع پوشش ماهواره و همچنین مجهز کردن ماهواره های جدید به ویزور (Visor)، شاخص آلبیدو یا انعکاس استارلینک را به شدت کاهش داده است تا همه بتوانیم همچنان از آسمان شب لذت ببریم.

استارلینک برای چه کسانی خواهد بود

پیش از این در زومیت در مقاله ای جامع به قلم میلاد میرکانی با عنوان «چرا اسپیس ایکس پروژه استارلینک را توسعه می دهد» به این سؤال به صورت مفصل پاسخ داده بودیم. آنچه در ادامه می آید توضیح کوتاه و ساده ای درباره ی چرایی و فلسفه ی توسعه ی استارلینک است. توصیه می شود برای آشنایی بیشتر با زوایای فنی، مقاله ی بالا را مطالعه کنید.

اگرچه اسپیس ایکس هدف استارلینک را فراهم کردن اینترنت پرسرعت و ارزان در سرتاسر دنیا عنوان کرده است، باید توجه داشت که این ها اهداف نهایی و بلندمدت پروژه است و در کوتاه مدت احتمالا هیچ کدام از آن ها محقق نخواهد شد.

اگر نتایج تست سرعت استارلینک که در چند روز گذشته منتشر شده است را دیده باشید، احتمالا متوجه شده اید که سرعت 17 تا 60 مگابیتی آن (و حتی سرعت بالای 100 مگابیت بر ثانیه وعده داده شده در فاز اول عملیاتی) چندان انقلابی نیست. همین حالا نیز سرعت فیبر نوری و حتی بیشتر سرویس های DSL در کشورهای پیشرفته از سرعت استارلینک بیشتر است.

ازطرف دیگر آن طور که به تازگی مشخص شد، قیمت اینترنت ماهواره ای استارلینک بسیار بیشتر از دیگر انواع اینترنت پرسرعت است. هزینه ی اشتراک اینترنت ماهواره ای استارلینک درحالی ماهیانه 99 دلار خواهد بود که متوسط قیمت اشتراک ماهیانه ی اینترنت DSL در آمریکا 43 دلار، اینترنت کابلی 58 دلار، اینترنت فیبر نوری 56 دلار و حتی اینترنت گیگابیتی تنها 80 دلار است.

علاوه بر قیمت اشتراک ماهیانه، باتوجه به قیمت 500 دلاری دیش استارلینک (آنتن آرایه ی فازی)، هزینه ی اولیه ی راه اندازی استارلینک نیز بسیار گران تر از دیگر انواع اینترنت پرسرعت است.

باتوجه به اینکه سرعت استارلینک با استانداردهای کشورهای پیشرفته متوسط است و ازلحاظ قیمتی هم جزو گران ترین سرویس های اینترنت به شمار می رود، پس اسپیس ایکس استارلینک را برای چه کسانی و چه بازار هدفی درنظر گرفته است

ساکنان مناطق دوردست

اول از همه باید توجه داشت که حتی در کشورهای پیشرفته نیز هنوز اینترنت پرسرعت به بسیاری از مناطق دورافتاده نرسیده است. اگرچه سرعت اینترنت در شهرهای بزرگ کشورهای پیشرفته بسیار بالا است و خدمات فیبر نوری با سرعت گیگابیتی دسترسی به اینترنت را مانند دسترسی به شبکه ی خانگی و اداری کرده است، اما وسعت بسیار زیاد کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، استرالیا و روسیه، امکان سرویس دهی به تمام نقاط کشور را بسیار سخت یا غیرممکن می کند. (برای مقایسه ی قیمت، سرعت و کیفیت اینترنت در ایران با سایر نقاط جهان می توانید این مقاله را مطالعه کنید.)

بر اساس آماری که درسال 2017 منتشر شده است، 35 درصد یا 22 میلیون نفر از آمریکایی هایی که در مناطق غیر شهری زندگی می کنند، هنوز دسترسی به اینترنت پهن باند ندارند و به طرز باورنکردنی ای دو میلیون نفر هنوز از اینترنت دایال آپ استفاده می کنند. به عنوان مثالی دیگر، هنوز 2٫5 میلیون نفر از مردم استرالیا اصلا دسترسی به اینترنت (چه پرسرعت چه کم سرعت) ندارند. 

برای همین است که دولت ها مشوق های مالی زیادی برای شرکت هایی که بتوانند به این مناطق اینترنت برسانند درنظر گرفته اند. برای مثال دولت آمریکا به شرکت هایی که بتوانند اینترنت پرسرعت برای مناطق غیر شهری فراهم کنند، 16 میلیارد دلار سوبسید می دهد. استارلینک برای رساندن اینترنت به این مناطق و این افراد گزینه ای ایده آل خواهد بود.

بازارهای مالی و کاربرد نظامی

تأخیر اینترنت برای بازارهای مالی به قدری اهمیت دارد که حاضرند برای کاهش دادن حتی چند میلی ثانیه ای آن میلیون ها دلار هزینه کنند. برای مثال هایبرنیا و هواوی در سال 2011 برای اینکه زمان ارتباط بین بازارهای مالی لندن و نیویورک را تنها 5 میلی ثانیه کاهش بدهند، طی پروژه ای 400 میلیون دلاری، 3000 مایل کابل فیبر نوری از زیر اقیانوس اطلس رد کردند؛ یعنی 400 میلیون دلار هزینه، تنها برای کاهش 5 میلی ثانیه ای تأخیر.

طبق شبیه سازی هایی که مارک هندلی، استاد دانشگاه UCL از توپولوژی شبکه استارلینک انجام داده است، استارلینک حتی با همین ساختار فعلی خود نیز می تواند زمان تأخیر مسیر مذکور (لندن-نیویورک) و مسیرهای مشابه را از فیبر نوری نیز بیشتر کاهش بدهد. می توان تصور کرد بازارهای مالی در سرتاسر جهان برای استفاده از استارلینک و کاهش دادن میزان تأخیر اینترنت خود حاضر باشند هزینه ی هنگفتی به اسپیس ایکس بپردازند.

جالب است بدانید که استارلینک در فاز اول خود از ارتباط بین ماهواره ای لیزری یا Laser Link استفاده نمی کند. این یعنی زمان تأخیر فعلی با استفاده از ارتباط با ایستگاه های زمینی به دست آمده است و در نسخه های بعدی امکان کاهش بیش ازپیش زمان تأخیر اینترنت استارلینک وجود دارد.

استارلینک برای عملیات نظامی در نقاط دورافتاده نیز ایده آل است. برای همین است که حتی قبل از عملیاتی شدن پروژه، ارتش آمریکا از همین حالا برای استفاده از استارلینک با اسپیس ایکس قرارداد امضا کرده است.

به صورت خلاصه، استارلینک در فاز ابتدایی بیشتر برای رساندن اینترنت به مناطق دورافتاده و سرویس دادن به مشتری های خاص تجاری، دولتی و نظامی است؛ نه رقابت با ISP های سنتی.

اما پتانسل همین بازار هدف به ظاهر کوچیک باعث شده است که اسپیس ایکس پیش بینی کند که تا سال 2025 درآمد استارلینک از مجموع سایر درآمدهای اسپیس ایکس بیشتر شود و برای همین احتمالا به صورت یک شرکت مجزا سهامش را به صورت عمومی در بازار بورس عرضه کند.

فوربز پیش بینی کرده است که درآمد سالانه ی استارلینک تا سال 2025 به بیش از 10 میلیارد دلار برسد و ارزش شرکت مستقل استارلینک بیشتر از 30 میلیارد دلار باشد. بی دلیل نیست که ایلان ماسک به استارلینک به عنوان منبع درآمد برای توسعه موشک استارشیپ و ساخت کلونی روی مریخ نگاه می کند.

زمان عرضه

اینترنت استارلینک تا چندی پیش در فاز بتای خصوصی قرار داشت و تنها تعداد کمی از کارمندان اسپیس ایکس به آن دسترسی داشتند. به تازگی (اکتبر 2020، آبان 99) اسپیس ایکس فاز بتای عمومی اینترنت ماهواره ای خود را آغاز کرده و تعدادی از کسانی که پیش از این در سایت استارلینک ثبت نام کرده و ساکن آمریکای شمالی هستند، می توانند با پرداخت هزینه اشتراک و تهیه ی آنتن از اینترنت استارلینک استفاده کنند. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، اینترنت استارلینک اواخر سال 2020 یا اوایل سال 2021 برای عموم کاربران در مناطق تحت پوشش به صورت تجاری عرضه خواهد شد.

قیمت اینترنت استارلینک

اسپیس ایکس در تاریخ 28 اکتبر 2020 رسما دعوت نامه ی بتای عمومی استارلینک را برای کاربرانی که پیش از این ثبت نام کرده بودند ارسال کرد تا هزینه ی استفاده از اینترنت ماهواره ای استارلینک و قیمت دیش (آنتن آرایه فازی) آن پس از مدت ها گمانه زنی، رسما مشخص شود.

بر اساس اعلام اسپیس ایکس کاربران بتای عمومی برای استفاده از اینترنت استارلینک باید آنتن مخصوص آن را با قیمت 499 دلار از اسپیس ایکس تهیه و ماهیانه 99 دلار بابت حق اشتراک آن پرداخت کنند.

رقبا

استارلینک تنها پروژه ی اینترنت ماهواره ایِ در دست توسعه نیست. مهم ترین رقبای استارلینک که ازلحاظ نظری می توانند سرویس اینترنت قابل مقایسه ای ارائه دهند، وان وب (OneWeb) و پروژه ی کایپر (Project Kuiper) آمازون است.

وان وب

وان وب درابتدا قرار بود منظومه ای ماهواره ای متشکل از 650 ماهواره ی مخابراتی در ارتفاع 1200 کیلومتری از سطح زمین باشد. با شیوع ویروس کرونا و سقوط بازارهای مالی، سافت بنک، بزرگ ترین سرمایه گذار وان وب تصمیم گرفت به سرمایه گذاری خود در این شرکت پایان دهد و درنتیجه وان وب در ماه مارس 2020 اعلام ورشکستگی کرد.

وان وب تا پیش از اعلام ورشکستگی 74 ماهواره در مدار زمین قرار داده بود و حتی بعد از ورشکستگی نیز درخواست مجوز برای ارسال 48 هزار ماهواره ی دیگر به FCC داده بود. سرانجام در جولای 2020 اعلام شد که دولت بریتانیا مزایده ی خرید وان وب را با مبلغ پیشنهادی 500 میلیون دلار برنده شده است. بسیاری گمانه زنی می کنند که باتوجه به خروج بریتانیا از اتحادیه ی اروپا، هدف این کشور از خرید این منظومه ی ماهواره ای، ایجاد سیستم موقعیت یاب جهانی شبیه به GPS و مشابه اروپایی آن گالیله است، نه ارائه ی خدمات اینترنت ماهواره ای.

جالب است بدانید دو شرکت چینی به همراه اسپیس ایکس و آمازون نیز در میان شرکت کنندگان در مزایده ی خرید وان وب بودند. از آن جایی که FCC تنها اجازه ی استفاده ی طول موج خاصی از امواج الکترومغناطیسی را به هر شرکت می دهد، به احتمال زیاد هدف اسپیس ایکس و آمازون از اقدام برای خرید این شرکت ورشکسته، تنها به دست آوردن حق استفاده از طیف طول موج وان وب بوده است، نه دستیابی به ماهواره ها و تکنولوژی های آن.

پروژه ی کایپر

آمازون در آوریل 2019 اعلام کرد که قصد دارد درجریان پروژه ای با نام کایپر (برگرفته از نام یک کمربند سیارکی در لبه ی خارجی منظومه ی شمسی) با ارسال هزاران ماهواره به مدارهای پایینی زمین (بین 590 تا 630 کیلومتری)، دسترسی به اینترنت پرسرعت را برای میلیون ها نفر فراهم کند. 

رئیس پروژه ی کایپر در آمازون راجیو بادیال است که پیش از این نایب رئیس پروژه ی استارلینک در اسپیس ایکس بوده است. آمازون هنوز هیچ ماهواره ای به مدار زمین ارسال نکرده است، اما انتظار می رود با عملیاتی شدن موشک نیوگلن، این ماهواره برفراز موشک های چندبار مصرف شرکت بلو اوریجین (شرکت موشکی جف بزوس) به فضا پرتاب شوند.

علاوه بر دو شرکت یاد شده و اسپیس ایکس، هرازگاهی اخباری از برنامه ی شرکت های دیگر مانند اپل و سامسونگ برای ایجاد منظومه ی ماهواره ای به گوش می رسد؛ اما باتوجه به اینکه هنوز هم هزینه ی پرتاب موشک به فضا به مراتب از هزینه ی ساخت ماهواره بیشتر است (حتی برای اسپیس ایکس که خود شرکت موشکی است و از راکت های چندبارمصرف ساخت خود استفاده می کند)، به نظر می رسد پروژه ی کایپر آمازون تنها رقیب جدی استارلینک باشد.

آیا از اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران هم می توان استفاده کرد

اگرچه ازلحاظ تئوری می توان از اینترنت ماهواره ای در هرکجای دنیا استفاده کرد و تنها لازمه ی آن داشتن یک آنتن است، ولی اسپیس ایکس خیلی واضح بارها اعلام  کرده است که قصد ارائه ی اینترنت ماهواره ای بدون اجازه ی دولت ها را ندارد.

گویین شاتول (Gwynne Shotwell) رئیس و مدیر ارشد عملیاتی اسپیس ایکس پیش از این گفته بود که شرکتش قصد شکستن قوانین کشورها را ندارد و به همین دلیل شرکت متبوعش از همین حالا کشور به کشور و دولت به دولت برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای درحال مذاکره است.

البته حتی اگر اسپیس ایکس در مذاکره با مسئولان ایرانی موفق به کسب اجازه ی سرویس دهی در ایران شود، بسیار بعید است که به دلیل تحریم های آمریکا بتواند «به صورت رسمی» سرویس اینترنت خود را در ایران ارائه دهد.

اما اگر ساکنان کشوری که استفاده از اینترنت ماهواره ای استارلینک در آن ممنوع است یا اسپیس ایکس در آن کشور به صورت رسمی نمی تواند سرویس بدهد، به صورت غیر قانونی آنتن استارلینک را وارد کشور خود کنند چه

آنتن های استارلینک بنا به ماهیت شان باید از موقعیت دقیق جغرافیایی خود مطلع باشند تا بتوانند با تنظیم خودکار زاویه ی دیش (تنها هنگام راه اندازی اولیه) در بهترین وضعیت برای ارتباط با ماهواره قرار بگیرند. این یعنی اسپیس ایکس «اگر بخواهد» می تواند از موقعیت هر آنتن استارلینک باخبر باشد و آنتن هایی که در کشورهای غیرمجاز هستند را از کار بیندازد. حتی اگه این کار هم ممکن نبود، اسپیس ایکس می تواند ماهواره های خود را طوری تنظیم کند که هنگام عبور از بعضی کشورها سیگنالی ارسال نکنند؛ مخصوصا اینکه کشورهایی مثل روسیه، چین و هند قابلیت منهدم کردن ماهواره در مدار را دارند و اسپیس ایکس هم علاقه ای به ایجاد تنش با این کشورها ندارد.

محتمل ترین سناریو برای ارائه سرویس در چنین کشورهایی، فروش پهنای باند به ISP-های آن کشورها است تا آن ها پس از اعمال کردن قوانین و محدودیت های کشور خود، اینترنت ماهواره ای استارلینک را ازطریق روش های متداول مثل اینترنت موبایل، DSL یا فیبر نوری به کاربر برسانند. این یعنی استارلینک برای این کشورها نقش ستون فقرات یا Back Bone اینترنت را بازی می کند؛ چیزی شبیه کابل های اینترنت زیر اقیانوس. در چنین حالتی، اسپیس ایکس می تواند در عین درآمدزایی و فراهم کردن غیر مستقیم اینترنت، از ایجاد تنش با چنین کشورهایی جلوگیری کند.

بنا به ماهیت «درحال تکمیل» پروژه ی استارلینک، این مقاله نیز به مرور زمان به روز و تکمیل می شود. بخش زیادی از محتوای این مقاله باتوجه به سوالات و نظرات کاربران خوب زومیت گردآوری شده است. می توانید سوالات و دیدگاه های خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید و در بهبود و کامل شدن این مقاله شریک باشید.

پرسش های متداول

اینترنت ماهواره ای استارلینک چه زمانی عرضه می شود

اینترنت ماهواره ای استارلینک فعلا در فاز بتا (آزمایشی) است و تا اواخر سال 2020 میلادی به صورت تجاری برای آمریکای شمالی عرضه می شود.

سرعت اینترنت ماهواره ای استارلینک چقدر است

باتوجه به نتایج آزمایش های اولیه، سرعت دانلود با استفاده از اینترنت استارلینک بین 30 تا 60 مگابیت بر ثانیه است و به گفته اسپیس ایکس این سرعت تا 100 مگابیت بر ثانیه نیز افزایش خواهد یافت.

قیمت اینترنت ماهواره ای استارلینک چقدر است

هزینه اشتراک اینترنت ماهواره ای استارلینک در فاز بتا ماهیانه 99 دلار و قیمت آنتن آن 500 دلار است.

آیا اینترنت استارلینک در ایران دردسترس است

اینترنت استارلینک در فاز ابتدایی تنها در آمریکای شمالی دردسترس خواهد بود و پس از آن نیز باتوجه به قوانین ایران و تحریم های آمریکا بعید است به صورت قانونی در ایران دردسترس باشد.