پرسپکتیو خطی و استفاده از آن در عکاسی

قوانین ریاضی پیرامون پرسپکتیو خطی برای اولین بار توسط یونانیان باستان و رومیان کشف شد. اما بعدا در قرون وسطی در اروپا به فراموشی سپرده شد. نخستین تلاش ثبت شده برای استفاده از این نوع پرسپکتیو توسط فیلیپو برونلسکی، پدر معماری رنسانس ایتالیا انجام شد. حدود سال 1415، برونلسکی با خلق دو صفحه تابلوی نقاشی که خیابان ها و ساختمان های فلورانس را به تصویر می کشید، کاربرد پرسپکتیو خطی را نشان داد. البته اثر اصلی در گذر زمان از بین رفت. اما این تلاش توسط معمار و زندگی نامه نویسی به نام لئون باتیستا آلبرتی، ثبت شد.

پرسپکتیو خطی چیست؟

این تکنیک توسط هنرمندان برای ایجاد توهم عمق و مکان مورد استفاده قرار می گیرد. این تکنیک به کمک اندازه و موقعیت نسبی گروهی از اشیاء انجام می شود. برای برای استفاده از پرسپکتیو خطی و دستیابی به این تاثیر هنری، سه مؤلفه ی اساسی مورد نیاز است.

خطوط موازی
خط ناپدید شدن
خط افق

با استفاده از این مولفه ها عکس یا نقاشی شبیه به چیزی می شوند که چشم انسان در دنیای سه بعدی پیرامون مشاهده می کند. توهم تکنیک پرسپکتیو به این دلیل ایجاد می شود که اشیاء نزدیک به بیننده، بزرگتر به نظر می رسند. همچنین اجسامی که دورتر قرار گرفته اند کوچک تر دیده می شوند. برای تحقق این هدف، هنرمند خط افقی را در امتداد تصویر قرار می دهد، که «خط افق» نام دارد. خطوط موازی یا ارتوگونال ها همزمان با عقب نشینی در تصویر به سمت یکدیگر پیش می روند. تا جایی که در خط افق همگرایی رخ می دهد و دو خط به یک نقطه منتهی می شوند.

اساتید پرسپکتیو خطی

توانایی اضافه کردن عمق و فضا به یک سطح دو بعدی به نقاشان دوره ی رنسانس در قرن پانزدهم باز می گردد. برخی از اساتید نقاشی معروف دوران رنسانس استاد پرسپکتیو خطی نیز بوده اند. یکی از این هنرمندان لئوناردو داوینچی است. او سعی در ایجاد نقاشی هایی داشت که دقیقا شبیه به دنیای واقعی باشد. داوینچی در نوشته های خود ادعا کرد که «پرسپکتیو چیزی به جز دیدن از پشت شیشه صاف و شفاف نیست». داوینچی هنر را مانند پنجره ای می دید که  بینندگان با گشودن آن می توانند به واقعیت نگاه کنند.

تسلط بر پرسپکتیو محدود به رنسانس ایتالیا نبود. جان وان ایک، نقاش هلندی و یکی از چهره های اصلی نقاشی دوران در رنسانس نیز به دلیل استفاده ماهرانه از پرسپکتیو خطی شناخته شده است.

بیشتر بخوانید : 26 نکته برای ترکیب بندی بهتر در عکاسی

انواع پرسپکتیو

پرسپکتیو ها در انواع مختلفی وجود دارند که توسط هنرمندان برای انتقال حس فضای موجود در ترکیب یک اثر استفاده می شود. در ادامه نوع های مختلف پرسپکتیو

پرسپکتیو یک نقطه ای
پرسپکتیو دو نقطه
پرسپکتیو جوی

در اینجا ، عناصر اصلی هر یک را تجزیه می کنیم و تفاوت های آن ها با یکدیگر را بررسی می نماییم.

پرسپکتیو یک نقطه ای

پرسپکتیو یک نقطه ای یک نقطه در امتداد افق است که خطوط در آن به هم می رسند و ناپدید می شوند. از این نوع پرسپکتیو به راحتی می توان برای به تصویر کشیدن مواردی مانند راه آهن، راهرو یا فضای داخلی اتاق استفاده کرد.

پرسپکتیو دو نقطه ای

به پرسپکتیو دو نقطه ای، پرسپکتیو سه چهارم یا پرسپکتیو زاویه ای نیز گفته می شود. این تکنیک حاوی دو نقطه در خط افق است که خطوط موازی به آن متنهی می شوند. پرسپکتیو دو نقطه ای اغلب برای نشان دادن چیزی مانند گوشه ساختمان در خیابان به کار می رود. خطوط یک طرف ساختمان در سمت چپ و طرف دیگر آن در سمت راست ناپدید می شوند. دو نقطه محو جداگانه ایجاد می کند.

بیشتر بخوانید : آشنایی با قوانین ترکیب بندی در عکاسی

پرسپکتیو جوی یا اتمسفری

پرسپکتیو جوی (که گاه به آن از منظره هوایی نیز گفته می شود) مانند پرسپکتیو خطی عمل می کند و توهم عمق روی یک سطح دو بعدی ایجاد می کند. اما در پرسپکتیو جوی خطوط موازی در یک نقطه محو نمی شوند. آن ها در فضای جوی مانند مه و… ناپدید می شوند و در واقع بیننده نقطه به هم رسیدن خطوط را نمی بیند.

این اصطلاح برای اولین بار توسط داوینچی ابداع و به کار برده شد. داوینچی در دانشنامه خود در زمینه ی نقاشی بیان کرد که «رنگ ها متناسب با فاصله آن ها با بیننده، محو تر و ضعیف تر می شوند». به عبارت دیگر، اشیاء که دورتر هستند لبه های تار دارند و از نظر رنگی محوتر به نظر می رسند. ویلیام ترنر، یکی از استادان پرسپکتیو جوی است که با جسارت آن را در نقاشی های خود گنجانده بود. پرسپکتیو جوی همچنین در قرن 8ام به بعد توسط نقاشان منظر ه چینی تکامل و گسترش یافت. عکس هایی که دارای پرسپکتیو اتمسفری هستند، جزو زیباترین و مرموزترین آثار عکاسان به شمار می روند.

قانون شکنی

تلفیق پرسپکتیو خطی و تمایل به ایجاد عمق مکانی در نقاشی و تصویرسازی، بر جنبش های هنری بعد از خود تاثیر زیادی گذاشت. بسیاری از جنبش های هنری از جمله هنر باروک، هنر نئوکلاسیک، امپرسیونیسم و پست امپرسیونیسم تحت تاثیر این تلفیق قرار گرفته اند.

در اواخر قرن نوزدهم، هنرمندان به دنبال راه هایی برای به چالش کشیدن وضع موجود بودند. بسیاری از این هنرمندان این سوال را مطرح کردند که چرا باید هنر را صرفا به عنوان یک نمایش دقیق از جهان دید. با وجود هنرمندانی مانند پل سزان، رویکردهای جدیدی در مورد ترکیب حرکات آوانگارد مانند کوبیسم شکل گرفت . این تغییرات محبوبیت زیادی پیدا کردند. اوایل دهه 1900، دیگر پرسپکتیو با قاوعد مشخص مورد استفاده قرار نگرفت. نقاشان و عکاسان از آن زمان به بعد، با آزادی بیشتری از پرسپکتیو خطی و… استفاده کردند.

بیشتر بخوانید : اهمیت خط دید در ترکیب بندی عکاسی

پرسپکتیو خطی در عکاسی

دکل های مخابراتی در فاصله های دور به خاطر خطای دیدی که با استفاده از این تکنیک ایجاد می شود، کوچک تر به نظر می رسند. عکاسان حرفه ای برای ایجاد عمق بیشتر آثار خود از این تکنیک بسیار استفاده می کنند. آن ها با ایجاد مقیاس بین عناصر پیش زمینه و اجزای بک گراند، پرسپکتیو خطی ایجاد می کنند.

استفاده از این تکنیک در عکاسی، به هنرمندان کمک می کند آثاری پویاتر را به ثبت برسانند. همچنین در برخی از موضوعات، عکاس باید حس فاصله، شکل و ساختار دور بودن را به بیننده خود منتقل کند. استفاده از این تکنیک بهترین روش برای انتقال حس دور بودن یک عنصر در عکس محسوب می شود.

روش ایجاد پرسپکتیو خطی در عکس

پیش از هر چیز شما به خطوط موازی نیاز دارید که در امتداد افق همگرا شوند. خط دکل های مخابراتی، چراغ های خیابان، ریل های قطار، راه پله و حتی خطوط دیوارهای آجری انتخاب خوبی برای ایجاد این نوع پرسپکتیو هستند. برای اثرگذاری بیشتر بهتر است به دنبال خطوط موازی بیشتری در تصویر باشید. اکنون باید زاویه مشخص برای عکاسی را پیدا کنید که در آن پرسپکتیو دیده می شود.

استفاده از لنزهایی با زاویه گسترده روی اجسامی که در فاصله نزدیک تر قرار دارند، تأکید بیشتری ایجاد کنید. این کار باعث می شود پرسپکتیو خطی، بیشتر توجه مخاطب را جلب کند. در واقع با این کار، عکاس عکس خود را کمی تحریف می کند. با استفاده از این لنزها، اشیاء موجود در لبه های کار حالت منحنی پیدا می کنند. بنابراین جلوه نمایشی پرسپکتیو بیشتر می شود.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی در مورد تاریخچه و نحوه کار پرسپکتیو خطی ارائه دهیم. در ابتدا این روش برای نقاشی ها ابداع شد. اما اکنون عکس هایی که با استفاده این تکنیک گرفته می شوند، جزو جذاب ترین آثار هنرمندان به شمار می روند.