بهترین کتاب های داستانی یک دهه اخیر که حداقل یک بار باید بخوانید

خلق کتابی تأثیرگذار کار دشواری است. نوشتن داستانی که پنجرهٔ جدیدی به رویمان بگشاید هم ساده نیست. دستیابی به هر دوی اینها تنها از عهده نویسنده های طرازاول برمی آید. در دههٔ دوم قرن 21 کتاب های ماندگار متعددی خلق شدند. احتمالا برخی از آنها به عنوان کتاب هایی ژرف و برانگیزاننده، که متعلق به زمان و دوره خاصی نیستند، در تاریخ به یادگار می مانند. در این مطلب 10 کتاب از بهترین کتاب های داستانی یک دهه اخیر را به انتخاب مجله تایم و به ترتیب سال انتشار به شما معرفی می کنیم.

ملاقات با جوخۀ آدمکش، نوشته جنیفر ایگان، 2010؛ از بهترین کتاب های داستانی دهه اخیر

این کتاب که آینده ای نزدیک را نشان می دهد، امروز حتی ارزشمندتر از زمانی است که برای نخستین بار در حدود یک دهه پیش به چاپ رسید. ساختار کتاب با شکستن قالب های رایج در فصل های مختلف بین شخصیت های گوناگون می چرخد. این شیوه به ترفند موردعلاقه رمان نویسان مدرن تبدیل شده است. اما آنچه داستان را ماندگار می کند، پیش گویی «ایگان» درباره تکنولوژی است. یکی از فصل های به یادماندنی کتاب، فصلی است که به تمامی در قالب پاورپوینت نوشته شده است! این بخش که ارائهٔ دختری است درباره خانواده اش، نشان می دهد چطور تکنولوژی احساسات فردی را پنهان می کند.

در آینده ای که «ایگان» توصیف می کند، بچه های نوپا اینفلوئنسرهای شبکه های اجتماعی هستند که مردم عامی را به دنبال خود به هر سو می کشانند: پیش بینی ای که در چند سال اخیر رنگ واقعیت به خود گرفته است! این رمان برندهٔ پولیتزر فراتر از آن است که تنها عنوان پیش قراول داستان هایی با موضوع روندها و گرایش های فناورانه را یدک بکشد. داستان عنصری همه زمانی دارد: چطور گذر عمر و راهکارهای ما برای کنار آمدن با آن، به روابط انسانی خدشه وارد می کند.

دوست اعجوبهٔ من، نوشته النا فرانته، 2011

سرآغاز دوستی دو دختر نوجوان به نام های لیلا و لنا، پرتاب عروسک موردعلاقه یکی توسط دیگری به اعماق تاریک سرداب است. آن دو باید با ترس هایشان روبه رو شوند و بر آنها غلبه کنند. این آغاز داستان رنجش، عشق و حسادت این دو به یکدیگر است: داستان رفتارهای گاهی بی رحمانه و گاهی عمیقا مهربانانه. یکی از نقاط جذاب داستان این است که خواننده نمی فهمد اعجوبه کیست و دوست چه کسی است! لنا و لیلا هم این را نمی دانند. داستان توصیفات دقیقی از ناپل دههٔ پنجاه (مانند 3 کتاب بعد از آن) ارائه می کند. درست مانند شخصیت هایی که خلق کرده است، قضاوت درباره انگیزه «فرانته» دشوار است؛ اما داستانی که او تعریف می کند، به شفافی و برندگی تکه ای شیشه است. جالب اینجاست که هویت واقعی نویسنده کتاب، النا فرانته، هنوز مشخص نیست.

دختر گمشده، نوشته گیلیان فلین، 2012؛ یکی از بهترین کتاب های داستانی دهه اخیر

گیلیان فلین خالق راوی ناموثق نیست اما پیش از دختر گمشده، خواننده ها شخصیتی مانند «ایمی دان» ندیده بودند: تحریک کننده، بی اعتقاد و دم دمی با توانایی ارائهٔ تک گویی های طولانی. امروز سنجش اثرگذاری دختر گمشده ساده تر از زمان چاپ نخست آن در سال 2012 است. گره معروف داستان روشن می کند نه «ایمی» و نه شوهرش آن آدم هایی نیستند که به نظر می رسند. همین مسئله تجزیه وتحلیل داستان را برای منتقدان دشوار کرد. کتاب از آن زمان تاکنون تعریف رمان های رازآلود را برای یک نسل تغییر داد.

داستان های زیادی با واژه «دختر» یا «همسر» در عنوانشان، به تقلید از این داستان خلق شد. برخلاف بسیاری از مقلدانش، «دختر گمشده» در پس زمینه دوران رکود بزرگ سؤالات حساس و پیچیده ای درباره قربانی بودن، زن بودن و زندگی مشترک مطرح می کند.

داستان ویژگی های یک داستان دلهره آور خوب را دارد، ازجمله روند شکننده، وحشت قابل لمس و شخصیت هایی که هوشمندانه پرداخته شده اند. اما «فلین» فراتر از کلیشه های رایج، داستانی خلق می کند که هم نقدی فمینیستی دارد و هم اثری ادبی است که ذهن تان را درگیر می کند.

امریکانا، نوشته چیماماندا اینگازی آدیچی، 2013

چیماماندا اینگازی آدیچی نابغهٔ ادبیات است. او نخستین کتابش، «ختمی بنفش» (گل ختمی) را در 25سالگی منتشر کرد. آدیچی با امریکانا خودش را به عنوان یکی از برترین رمان نویسان نسل حاضر ثابت کرد. شخصیت اصلی داستان، ایف م لو، مانند آدیچی، نویسنده جوانی است که برای تحصیلات عالی از وطنش نیجریه به آمریکا سفر می کند. در این سفر او می فهمد سیاه پوست بودن در کشوری که بر پایهٔ برتری سفیدپوستان بنا نهاده شده، چگونه است. به موازات داستان ایف م لو، داستان دوست پسر او اُبینزه هم در جریان است. او ناتوان از پیوستن به ایف م لو، مسیری تاریک تر و خطرناک تر را در انگلستان طی می کند.

با خواندن آنچه بر آنها می گذرد، پیوسته این پرسش در برابرمان است که بهتر نبود این دو در وطن شان می ماندند! تجربه تأثیرگذار و بدیع این شخصیت ها، تحلیلی است بُرنده از معنای سیاه بودن در آمریکا و داستانی گرم و لطیف درباره بلوغ و پیداکردن جایگاه مان در دنیایی که در حال بزرگ تر شدن است.

امریکانا هنرمندانه هویت فردی و روابط نژادی را می کاود: چیزی که به تعریف گفت وگوی فرهنگی که اشتیاق فراوانی هم برای آن وجود دارد، کمک می کند.

زندگی پس از زندگی، نوشته کیت اتکینسون، 2013

در «زندگی پس از زندگی»، «اورسلا تاد» بارها مرگ را تجربه می کند: از پشت بام می افتد، غرق می شود، آنفولانزا او را از پا درمی آورد؛ اما مرگ فقط ابزاری است برای تعریف داستانی درباره زندگی و مهم تر از آن درباره جست وجو برای یافتن راه های زندگی کردن تا اینکه راه درست را پیدا کنیم.

اتکینسون به خاطر رمان های رازآلودش معروف است، اما این کتاب قالب ژانر را رها می کند. داستان بیش از نیم قرن طول می کشد و این تغییر زمان، به داستان پردازی اتکینسون عمق بیشتری می دهد. همچنین فرصتی فراهم می کند برای مشاهده تأثیر انتخاب های متنوع شخصیت ها: زندگی مشترکی که رها می شود یا نجات می یابد، سربازی که جان به در می برد یا می میرد. داستان در لندن زمان جنگ می گذرد ـ جایی که «اورسلا» تخریب ناشی از بمباران های شبانهٔ نازی ها را از زوایای مختلف تجربه می کند ـ و بر پوچ بودن این حملات تأکید می کند.

داستان زندگی چندلایۀ اورسلا برانگیزاننده، سبک بار و پر از شوخی است. داستان زبانی قدرتمند دارد که خوشی ها و ناخوشی های فراوان زندگی را نمایش می دهد. تراژدی داستان پرواضح است اما زیستن نامتعارف اورسلا سرانجام این حقیقت را آشکار می کند که «باید تلاش کنیم و هرآنچه می توانیم، انجام دهیم؛ حتی اگر به سوی مرگ پیش برویم!»

دهم دسامبر، نوشته جرج ساندرز، 2013

نویسندگان بزرگ به ندرت با داستان های کوتاه به جایگاه واقعی شان می رسند. ادگار آلن پو، چخوف، بورخس و مونرو جزو استثناها هستند. جرج ساندرز را هم پس از چاپ چهارمین مجموعه داستانش (با عنوان «دهم دسامبر») در سال 2013 باید به این فهرست اضافه کرد.

جنبه های گوناگون 10 داستان این مجموعه، که در آغاز معمولی به نظر می رسیدند، در این سال ها آشکار شدند. ساندرز با اختلاط واقعیت و سوررئالیسم، ترکیبی نشاط آور خلق می کند. او مفاهیم علمی ـ تخیلی، احساسات بشری و شوخی های گزنده را با هم ترکیب کرده است.

داستان «خاطرات دختر تزئینی» در دنیایی می گذرد که دختران از کشورهای درحال توسعه به آمریکا فرستاده می شوند تا به عنوان ابزارهای تزئینی زنده در حیاط خانه ها خدمت کنند.

«فرار از کله عنکبوتی» در زندانی می گذرد که زندانی هایش نمونه های آزمایشی دارویی هستند که برای عاشق شدن و فارغ شدن از عشق ساخته شده است.

همهٔ این داستان ها طنز تلخی دارند که اصول اخلاقی ما را تحریک می کنند؛ افزون بر این، با نگرانی معقولی، این پرسش را به ذهن متبادر می کنند که چه می شود اگر تکنولوژی از انسانیت پیشی بگیرد! برخی «ساندرز» را بهترین نویسندهٔ انگلیسی زبان داستان های کوتاه می دانند. او الهام بخش بسیاری از مقلدانش بوده است اما هنوز کسی به خوبی او پیدا نشده است.

آدم فروش، نوشته پل بیتی، 2015؛ از بهترین کتاب های داستانی دهه اخیر

هستهٔ اصلی این داستان احمقانه به نظر می رسد: شخصیت اصلی و راوی، «بان بان»، کشاورزی در شهر دیکنز ایالت کالیفرنیاست که درباره کیفیت محصولاتش وسواس دارد. غالب شهروندان شهر دیکنز آفریقایی ـ آمریکایی و لاتین تبارند. این شهر در گذشته پررونق بود، اما این روزها چنان افول کرده است که دیگر خیلی ها آن را نمی شناسند. در این بین «بان بان» به همراه برده اش «هامینی» تلاش می کند با برقراری دوباره تبعیض نژادی در دبیرستان شهر، منطقه را از نابودی بیشتر حفظ کند.

داستان آدم فروش برندهٔ جایزه ٔ من بوکر شده است. این داستان، مانند بیشتر آثار ادبی طنز و ابزورد ارزشمند، شگفت انگیز است. این ویژگی نه فقط به خاطر شوخی های خنده دارش بلکه به خاطر یادآوری حقایق گزندهٔ دنیای امروز است. جملات تند و سوزان پل بیتی به پشتوانهٔ مشاهدات اجتماعی ریزبینانه، به نمونه های تاریخی و معاصر اشاره می کند. جملات بیتی نمایانگر خشم و عشق به زندگی در آمریکای قرن 21 است. فراتر از اینها، این داستان شوخی های تندوتیزی دارد که هم ما را می خندانند، هم کاری می کنند که گریه کنیم!

آواز اجساد بی گور، نوشته جزمین وارد، 2017

در دههٔ گذشته، نویسندگان اندکی توانسته اند به تأثیرگذاری «جزمین وارد» بنویسند. «وارد» بزرگ شدهٔ می سی سی پی است؛ به خاطر همین، پیوسته به دنبال ثبت واقعیت های ناخوشایند درباره زندگی سیاه پوستان جنوب آمریکا است. او در سال 2011 برای دومین رمانش با نام «استخوان ها را نجات بده» برنده جایزه ملی کتاب آمریکا شد. او دو سال بعد «مردانی که ما کشتیم» را منتشر کرد. کتاب شرح مرگ دردناک 5 مرد جوان سیاه پوست است که تأثیر ماندگاری بر زندگی او داشت.

اوج دستاوردهای او در سال 2017 بود که برای «آواز اجساد بی گور» دوباره جایزه ملی کتاب آمریکا را برد و به نخستین زنی تبدیل شد که 2 بار این جایزه را در بخش داستان برده است.

کتاب آواز اجساد بی گور داستان ترسناکی است با لحن شاعرانه. این کتاب ماجرای زن سیاه پوست معتاد و آسیب پذیری به نام «لئونی» را روایت می کند. او با دو فرزندش سفری را آغاز می کند. در این سفر، لئونی به دنبال پدر سفیدپوست فرزندانش می گردد که قرار است از زندان آزاد شود. درحالی که این سفر به ظاهر آسان به تدریج بغرنج تر می شود، داستان به نرمی بین گذشته و حال در جریان است و به تدریج بحران هایی که ریشه در تفاوت نژادی دارند، در خانوادهٔ چندنژادی آنها آشکار می شود.

این کتاب در ایران با عنوان «بخوان، دفن نکن، بخوان» هم به چاپ رسیده است.

همه جا آتش های خُرد، نوشته سلست اینگ، 2017

داستان با «کی بود، کی بود» خوشایندی آغاز می شود: چه کسی خانهٔ خانواده پولدار ریچاردسون را در شیکر هایتز اوهایو آتش زده است سپس تحلیلی گیج کننده و چندوجهی از سقط جنین، مادرانگی، هویت نژادی و نزاع طبقاتی ارائه می دهد! خانواده ریچاردسون معتقدند شیکرهایتز آرمان شهری آمریکایی است. باور آنها با ورود هنرمندی فقیر و دختر نوجوانش به شهر به چالش کشیده می شود. این دو درک متفاوتی از ارزش انسان و دستاوردهایش دارند. عاشقانه ها جوانه می زنند. رازها ردوبدل می شوند. رقابت های تلخ شکل می گیرند. همچنان که دو خانواده باقدرت با یکدیگر گره می خورند، تفاوت های آنها به شدت افزایش می یابد.

سلست اینگ خود در کودکی در شیکرهایتز زندگی می کرده است. او بدون احساسات گرایی، معمایی به شدت ساختارمند خلق می کند. داستان شعله ور او تا مدت ها خاکسترش را در ذهنتان به جا می گذارد.

پسران نیکل، نوشته کلسن وایتهد، 2019؛ یکی از بهترین کتاب های داستانی دهه اخیر

کلسن وایتهد داستان پرداز خبره ای است. او استادی اش را در پسران نیکل با شخصیت ها و داستان نمایشی اش نشان می دهد: داستانی تأثیرگذار از سال های اجرای قوانین «جیم کرو» (قوانین جداسازی سیاه پوستان در ایالت های جنوبی آمریکا که تا میانه دههٔ 60 میلادی ادامه داشت). رمان شگفت انگیز او، راه آهن زیرزمینی، در سال 2016 برندهٔ دو جایزه ملی کتاب آمریکا و پولیترز شد: موفقیتی که تنها 6 نویسنده به آن دست یافته اند.

پسران نیکل حتی از راه آهن زیرزمینی هم قوی تر است. این قوت شاید به دلیل نزدیکی داستان به وضعیت امروز آمریکا باشد. فاصله ما با کسانی که دوران اتفاقات داستان را تجربه کرده اند، تنها یک نسل است. همین فاصلۀ کم ما ذهن را بیشتر درگیر تجربه ٔ دهشتناک شخصیت های داستان می کند. داستان پسران مدرسه بازپروری نیکل، داستانی کهنه است که می تواند روایتی از خود ما باشد.

وایتهد سال پیش در مصاحبه با مجلهٔ تایم گفت: «اثر هنری کاری است که بتوانیم خودمان را در شخصیت های اصلی اش ببینیم و جنبه هایی از خودمان را در شخصیت های منفی اش پیدا کنیم. شما می توانید بازتابی از خودتان را در شخصیت های اصلی و فرعی [این داستان] ببینید. دست تقدیر می تواند شما را جای این آدم ها بنشاند. می توانید خودتان را یک پسر آفریقایی ـ آمریکایی در حال رشد در آمریکا تصور کنید.»

سخن آخر

در این مقاله، فهرستی از بهترین کتاب های داستانی یک دهه اخیر را به شما معرفی کردیم. به عقیدهٔ مجله تایم، این کتاب ها پرتخیل ترین و جذاب ترین داستان های دههٔ دوم قرن 21 هستند. این داستان ها ما را به سوی خود می کشانند و کاری می کنند نگاهی به خودمان بیندازیم و به این بیندیشیم که از کجا آمده ایم و باید به کجا برسیم!

شما چه کتاب های داستانی دیگری می توانید به این فهرست اضافه کنید