تنفس فوکوس چیست و چطور می توان آن را حذف کرد؟

تنفس فوکوس چیست؟

تنفس فوکوس اصطلاحی است به تغییر فاصله کانونی در نتیجه ی تنظیم فاصله فوکوس لنز اطلاق می شود. این مساله در بسیاری از لنزهای عکاسی وجود دارد. از آنجایی که فوکوس از فوکوس نزدیک به بی نهایت است، تنفس فوکوس باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی هم در زاویه دید و هم بزرگ نمایی می شود.

این تغییرات معمولا در طی فرآیند فوکوس، با لنزهای مختلفی که سطوح مختلف تغییرات فاصله کانونی را نشان می دهد، برای عکاس به وضوح قابل رویت است. تنفس فوکوس امری است که می تواند هم در لنزهای پرایم اتفاق بیفتد و هم لنزهای زوم.

معمولا در دو موقعیت عکاسان متوجه تنفس فوکوس می شوند. مورد اول بسیار متداول است، چون در فواصل نزدیک برای بزرگنمایی اتفاق می افتد. برخی از لنزها مثل لنز Nikon 70-200mm f/2.8G VR II ، به قدری تنفس فوکوس را نشان می دهند که در  200 میلیمتر و فوکوس روی سوژه نزدیک، باعث شده لنز بیشتر شبیه لنز 120 میلیمتر باشد.  این امر تعجب بسیاری از عکاسان را برمی انگیزد، چون انتظار ندارند چنین چیز عجیبی از این لنز ببینند؛ آن ها انتظار دارند لنزشان سوژه را در هر فاصله ای که هست، به اندازه «واقعی» لنزهای 200 میلیمتر بزرگنمایی کند.

به دو عکس بالا نگاه کنید. عکس اول در بالای تصویر با دوربین نیکون 50mm f/1.4G از نزدیک ترین فاصله کانونی گرفته شده است، در حالی که عکس دوم در قسمت پائین تصویر با همان لنز فوکوس شده با پس زمینه سفید گرفته شده است. ببینید تغییر در کادربندی چقدر در این دو عکس تفاوت ایجاد کرده است؛ عکس «بعد» انگار از زوم خارج شده و عکس با لنزهایی با فاصله کانونی کوتاه تر گرفته شده است. این تاثیر تنفس فوکوس روی لنز 50mm f/1.4G است. لنز Nikon 70-200mm f/2.8G VR II که در بالا به آن اشاره شد، حتی در 200 میلی متر هم سطوح قابل توجهی را نشان می دهد.

مورد دوم شامل تکنیک انباشت فوکوس (focus stacking) می شود که در عکاسی ماکرو، عکاسی منظره یا عکاسی معماری کاربرد دارد. عکاسان متوجه تغییرات قابل توجهی در زاویه دید در فاصله نزدیک در مقایسه با فاصله کانونی دورتر می شوند که می تواند کار را در طول پردازش تصویر، ترکیب همه عکس ها را در یک عکس دشوار کند.

بیشتر بخوانید : بهترین لنزها برای عکاسی ماکرو

متاسفانه به غیر از لنزهای سینمایی بسیار گران قیمت و نفیس، اکثر لنزهای مدرن برخی از فرم های تنفس فوکوس را نشان می دهند. چرا این اتفاق می افتد و آیا این مشکل بزرگی است؟

چرا لنزها دچار تنفس فوکوس می شوند؟

امروزه اکثر لنزهای مدرن، دارای طراحی «فوکوس داخلی» هستند که اساسا هنگام تنظیم فوکوس، به جای اینکه تمام لنز حرکت کند، تعدادی از عناصر لنز داخلی حرکت می کند. این مساله باعث می شود استفاده از فیلترها روی لنز آسان تر باشد، چون هنگام فوکوس کردن عناصر جلویی نمی چرخد. از دیگر مزایای فوکوس داخلی می توان به این مساله اشاره کرد که بر اندازه کلی لنز تاثیری ندارد؛ اندازه لنز در هر فاصله کانونی، یکسان است.

نکته آخر هم اینکه هنگام فوکوس کردن، حرکت گروه کوچک و سبکی از لنزها، در مقایسه با حرکت کل لنز سریع تر اتفاق می افتد؛ این امر باعث افزایش سرعت فوکوس خودکار و کاهش سر و صدای موتور فوکوس خودکار می شود. به این دلایل و مزایای دیگر، سازندگان لنزها اکثرا لنزهایی با طراحی فوکوس داخلی تولید می کنند.

متاسفانه چنین لنزهایی، یک نقطه ضعف بسیار بزرگی هم دارند: این لنزها اغلب تنفس فوکوس دارند. زمانی که گروه عناصر لنز فوکوس داخلی هنگام تنظیم فوکوس حرکت می کنند، سایر عناصر سر جای خود باقی می مانند که این امر می تواند بر ویژگی های بصری و نوری لنز از جمله فاصله کانونی، تاثیر بگذارد. تغییر در فاصله کانونی بسته به اندازه گروه فوکوس داخلی و طراحی اپتیکال کلی می تواند متغیر باشد، از کوچک تا بزرگ.

پس چرا تولیدکنندگان این امر را در مشخصات لنزهایشان اعمال نمی کنند؟ چرا لنز Nikon 70-200 f/2.8 که زاویه دیدی مشابه به لنز 120 میلیمتر در فاصله کانونی 200 میلیمتر دارد، هنوز به عنوان لنز 70-200 میلیمتر نامیده می شود؟ چون تنفس فوکوس فقط در فاصله های فوکوس نزدیک اتفاق می افتد.

از آنجایی که فاصله کانونی یک لنز در بی نهایت اندازه گیری می شود، یک لنز 70-200 میلیمتر هنگام فوکوس روی بی نهایت، در هر دو انتهای دامنه زوم فاصله کانونی مناسب 70 و 200 میلی متر دارد. تولیدکنندگان معمولا اطلاعات را در مشخصات خود فراهم می کنند تا بتوانند لنزهایی با تنفس فوکوس شناسایی کنند که در ادامه مقاله بیشتر به این مقوله خواهیم پرداخت.

نکته: باید توجه داشته باشید که تنفس فوکوس در لنزها باعث کاهش فاصله کانونی می شود، نه افزایش آن.

طراحان لنز گاهی با طراحی لنزهای خاصی که حداقل تنفس فوکوس را دارند، این مساله را در تولیدشان مد نظر می گیرند. مهندسان نیکون پس از دریافت شکایت های متعدد از عکاسان، لنز 70-200mm f/2.8G VR II را با یک فرمول اپتیکال و نوری کاملا جدید که تنفس فوکوس را به حداقل می رساند، به روز کرده اند. نتیجه این تلاش، لنز AF-S NIKKOR 70-200mm f/2.8E FL ED VR Nikon بود که در مقایسه با محصولات پیشین، پیشرفت و بهبود چشمگیری در تنفس فوکوس داشت.

با ورود لنزهای جدید سری S نیکون برای زد مانت (Z mount) به بازار، مهندسان نیکون در حال حاضر تلاش می کنند لنزها حداقل میزان تنفس فوکوس را داشته باشند.

بیشتر بخوانید : راهنمای خرید لنز فول فریم سونی

این دو تصویر را که با Nikon Z 50mm f/1.8 S گرفته شده است را با آن هایی که با  Nikon 50mm f/1.4G گرفته شده، مقایسه کنید. باید توجه داشته باشید که زد مانت جدید 50mm f/1.8 S در مقایسه با همتای f/1.4G، تنفس فوکوس کمتری نشان می دهد.

سایر تولیدکنندگان هم از این قاعده پیروی می کنند، چون می دانند که مواجه شدن با چنین لنزهایی، چقدر می تواند برای عکاسان ناامیدکننده باشد.

از کجا بدانیم که یک لنز مشکل دارد؟

راحت ترین راه برای اینکه بفهمید یک لنز مشکل تنفس فوکوس دارد، این است که نگاهی به مشخصات آن بیندازید، به خصوص به بزرگنمایی حداکثری آن که با عنوان «نسبت بازفرآوری ماکسیمم» (maximum reproduction ratio) یا فقط «نسبت بازفرآوری» شناخته می شود.

به بیان ساده تر، حداکثر بزرگ نمایی، نسبت اندازه تصویر روی سنسور تصویر مربوط به اندازه واقعی سوژه است. این اطلاعات می تواند به آسانی مورد استفاده قرار گیرد تا مشخص شود یک لنز در مقایسه با سایر لنزهای مشابه چه میزان تنفس فوکوس نشان می دهد.

بیایید به سه لنز اخیر  70-200mm f/2.8 تولید نیکون نگاهی بیندازیم و آن ها را با هم و همچنین با  70-200mm f/4G  مقایسه کنیم.

Nikon Lens Maximum Magnification



Nikon AF-S NIKKOR 70-200mm f/2.8G IF-ED VR 0.25x Nikon AF-S NIKKOR 70-200mm f/2.8G ED VR II 0.12x Nikon AF-S NIKKOR 70-200mm f/2.8E FL ED VR 0.21x Nikon AF-S NIKKOR 70-200mm f/4G ED VR 0.274x

همان طور که می بینید، نیکون 70-200mm f/2.8G ED VR II کم ترین نسبت بزرگنمایی /  نسبت بازفرآوری 0.12x در گروه را دارد، بنابراین جای تعجب ندارد که از نظر تنفس فوکوس، بدترین گزینه محسوب می شود. اولین 70-200mm بزرگنمایی حداکثری قابل توجهی دارد (0.25x)؛ به همین دلیل عکاسان خیلی زود متوجه شدند که تنفس فوکوس در جدیدترین ورژن VR II در مقایسه با ورژن های قبلی آن چقدر بد است. جدیدترین 70-200mm f/2.8E FL VR Nikon بسیار بهتر است (0.21x)، اما بهترین گزینه موجود در این جدول Nikon 70-200mm f/4G VR است که دارای حداکثر بزرگنمایی 0.274x است.

بنابراین اگر به دنبال لنزهایی هستید که در بین لنزهای 70-200mm Nikon کمترین میزان تنفس فوکوس را نشان می دهد، ما به شما ورژن f/4 را پیشنهاد می کنیم. این لنز ارزان تر و سبک تر از سایر گزینه ها است و یک لنز عالی برای انباشت فوکوس محسوب می شود.

با این حال، این دلیل ما برای خرید لنزهای 70-200mm f/2.8 نیست. عکاسان پرتره به خاطر ویژگی های بصری و نوری لنزهای 70-200mm f/2.8 را ترجیح می دهند و به ندرت به تنفس فوکوس توجه می کنند.

اگر در حال حاضر به مشخصات لنز دسترسی دارید، می توانید تست سریعی روی لنزتان انجام دهید تا ببینید آیا مشکل تنفس فوکوس دارد یا خیر. این تست بسیار ساده است؛ دوربین خود را روی سه پایه تنظیم کنید، سپس حلقه فوکوس را از فوکوس نزدیک به بی نهایت بچرخانید و ببینید آیا هنگام فوکوس، تصویر از حالت زوم خارج می شود یا خیر. اگر جواب مثبت بود (که به احتمال زیاد هست)، لنز شما تنفس فوکوس دارد. اگر هنگام فوکوس تغییرات زیادی در زاویه دید مشاهده کردید، به این معنی است که لنز شما تنفس فوکوس زیادی دارد.

چگونه تنفس فوکوس را حذف کنیم؟

از آنجایی که می دانیم تنفس فوکوس تنها مشکل بزرگ در فاصله های کانونی نزدیک است و هرگز در فوکوس بی نهایت پیش نمی آید، راه حل این است که لنز را مجبور به فوکوس به بی نهایت کنید، حتی هنگام فوکوس روی سوژه ای نزدیک. تنها راه دستیابی به این امر، استفاده از اکستنشن تیوب ها است.

با استفاده از یک یا چند اکستنشن تیوب می توانید لنز را از دوربین دورتر کنید  و در فاصله نزدیک تر، روی بی نهایت فوکوس کنید که باعث کاهش یا حتی حذف تنفس فوکوس می شود.

در حالی که از یک طرف استفاده از اکستنشن تیوب ها ایده بسیار خوبی است، اما متاسفانه مشکلاتی هم به همراه دارد. اول از همه، در صورت استفاده از اکستنشن تیوب ها قابلیت فوکوس خودکار لنز از کار می افتد. مورد دوم این است که بخشی از نوری را که برای استفاده سرعت شاتر سریع تر / افزایش ISO نیاز است، از دست می دهید. ایراد سومی که بر استفاده از اکستنشن تیوب وارد است، این است که شما توانایی فوکوس روی سوژه های دورتر را از دست خواهید داد. و مورد آخرهم اینکه استفاده از اکستنشن تیوب می تواند کیفیت عکس را خراب کند و باعث افزودن اعوجاج لنز بیشتر به عکس شما شود.

اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، با توجه به همه معایبی که ذکر شد، برای اکثر عکاسان استفاده از اکستنشن تیوب برای خلاصی از شر تنفس فوکوس ایده بدی است.

آیا تنفس فوکوس مشکل بزرگی است؟

آیا تنفس فوکوس مشکل بزرگی است که هر عکاسی باید از آن آگاه باشد؟ نه واقعا. اکثر عکاسان هنگام استفاده از اکثر لنزها در فواصل نزدیک حتی متوجه هیچ تغییری در زاویه دید و بزرگنمایی نمی شوند. کسانی که متوجه این تغییرات می شوند، احتمالا لنزهای مختلف را باهم مقایسه می کنند و فقط می خواهند بفهمند چرا چنین تفاوت هایی را مشاهده می کنند. بنابراین اگر عکاس صحنه هستید، احتمالا باید مساله تنفس فوکوس را به کلی نادیده بگیرید.

من به شخصه علی رغم مشکلات زیاد مربوط به تنفس فوکوس، سال ها 70-200mm f/2.8G VR II  Nikon داشتم. من با آن لنز از رویدادها، پرتره ها و عروسی های زیادی عکاسی کردم. آن لنز تنفس فوکوس زیادی داشت، اما من اهمیتی نمی دادم، چون روی عکس های من تاثیری نداشت.

با این وجود، اگر عکاس منظره، معماری یا ماکرو هستید که می خواهید عکس هایی با فوکوس انباشته بگیرید (به خصوص هنگامی که می خواهید عکس سوژه را از فوکوس نزدیک به بی نهایت بگیرید)، باید به نوع لنزی که انتخاب می کنید، دقت کنید. شما باید لنزهایی را انتخاب کنید که دارای کمترین میزان تنفس فوکوس باشند، به طوری که هنگام تنظیم فوکوس، زاویه دید کمترین اختلاف را داشته باشد.

تنفس فوکوس همچنین برای عکاسان و فیلمبرداران سینما مشکل بزرگی است، چون آن ها نمی خواهند هنگام حرکت فوکوس از یک سوژه به سوژه دیگر، زاویه دید تغییر کند. عکاسان و فیلمبرداران سینما لنزهای سینمایی گران قیمت را برای کار انتخاب می کنند، چون تنفس فوکوس کمتری دارد و دارای ویژگی های مهم دیگری است که برای فیلمبرداری بسیار مهم هستند.

به طور خلاصه، اگر شرایط عکاسی خاص و ویژه ای ندارید، نگران تنفس فوکوس نباشید؛ چون به احتمال زیاد تاثیری روی نتیجه عکاسی شما نخواهد داشت.