هرآنچه باید درمورد ویروس سارس بدانید

سندروم حاد تنفسی (سارس) یکی از بیماری های ویروسی واگیردار است. بیماری سارس در مواردی می تواند موجب مرگ فرد شود. اولین بار، این بیماری تنفسی در ماه نوامبر سال 2002 میلادی مشاهده و در فوریه 2003 به طور کامل شناسایی شد. سارس قبل از توقف همه گیری یا اپیدمی اش به 24 کشور رسید . از ماه مه سال 2004 هیچ مورد تازه ای از بیماری سارس گزارش نشده است؛ اما از ماه نوامبر سال 2002 تا ژوئیه 2003 تعداد 8098 مورد ابتلا به این بیماری و 774 مورد مرگ براثر آن گزارش شد . همکاری های قدرتمند بین المللی موجب مهار سریع شیوع بیماری سارس شد. برای دانستن مهم ترین نکات درباره ویروس سارس، با ادامهٔ این مطلب همراه شوید.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:
بیماری سارس چیست | علل بروز بیماری سارس | نگرانی درباره بیماری های مشترک انسان و حیوانات | علائم ابتلا به ویروس سارس | تشخیص ویروس سارس | پیشگیری و درمان سارس | واکسن سارس

بیماری سارس چیست

نوعی کروناویروس موجب بروز بیماری سارس می شود . کروناویروس ها شکل رایجی از ویروس ها هستند که به طور معمول موجب بیماری دستگاه تنفسی فوقانی می شوند. بیماری سرماخوردگی نیز ناشی از نوعی کروناویروس است.

شش نوع مختلف کروناویروس شناخته شده اند که بر روی انسان ها تأثیر می گذارند. چهار نوع از آنها بسیار رایج اند و اغلب افراد حداقل یکی از آنها را در طول زندگی شان تجربه می کنند . دو شکل دیگر کروناویروس موجب بروز سارس و نشانگان تنفسی خاورمیانه (مرس) می شوند . این دو شکل رواج کمتری نسبت به سایر گونه های دیگر این ویروس دارند، ولی از آنها بسیار کُشنده تر هستند.

پیش از ظهور بیماری سارس، کروناویروس ها برای انسان ها خطری جدی محسوب نمی شدند؛ اما در همان زمان برخی از گونه های این ویروس موجب بروز بیماری های مزمن در برخی حیوانات می شدند.

درنتیجه، دانشمندان اولین بار تصور می کردند که ویروس سارس از حیوانات به انسان ها منتقل شده اند؛ اما اکنون آنها می دانند که ویروس حیوانی به شکل تازه ای تغییر یافته و تبدیل به سویه ای کشنده در انسان ها شده است .

علل بروز بیماری سارس

قطرات بزاق ناشی از سرفه و عطسه کردن و ارتباط نزدیک با افراد آلوده می تواند موجب انتقال ویروس سارس به دیگران شود. قطرات بزاق آلوده می توانند در بدن فرد تازه از طریق غشاهای مخاطی دهان، بینی و چشم جذب شوند .

انتقال ویروس سارس از روش های زیر ممکن است:

بغل کردن و بوسیدن فرد آلوده؛
استفاده از لیوان و ظروف مشترک برای خوردن و آشامیدن؛
صحبت کردن با فرد آلوده در فاصله کمتر از 90سانتی متری؛
لمس کردن مستقیم فرد آلوده.

همچنین باقی ماندن ذرات منتشرشده از طریق سرفه و عطسه بر روی اشیایی مانند دستگیرهٔ در، زنگ در و تلفن نیز می تواند موجب انتقال آلودگی به دیگران شود.

ویروس سارس می تواند در محیط بیرون تا چند روز فعال بماند.

چرا باید نگران بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات (زئونوز) باشیم

زئونوز به بیماری هایی گفته می شود که از حیوانات (مهره دار) به انسان ها منتقل می شوند؛ البته این بیماری ها نسبتا نادر هستند. نگرانی عمده از این بیماری ها از آن جهت است که زمانی که این بیماری ها برای اولین بار ظاهر شوند، سویه های جدیدی برای انسان ها محسوب می شوند و هنوز بدن انسان در برابر آنها ایمنی ندارد. درصورت انتقال ویروس از حیوانات به انسان ها، پیش بینی آینده دشوار خواهد بود.

در بیماری سارس احتمالا حیوانات اولین میزبان این ویروس بوده اند. در سال 2013 میلادی دانشمندان 2 کروناویروس تازه را در خفاش نعل بینی چینی یافتند که به نظر می رسد از خویشاوندان نزدیک کروناویروس سارس بوده اند.

براساس مطالعه ای که در سال 2014 منتشر شد، احتمالا بیش از 320هزار ویروس در پستانداران وجود دارد که هنوز کشف نشده اند.

علائم ابتلا به ویروس سارس

علائم سارس به طور معمول بین 3 تا 5 روز پس از قرارگرفتن در معرض ویروس بروز می کند. اما ممکن است این زمان بین 2 تا 7 روز نیز متغیر باشد. این بیماری، در دورهٔ نهفتگی (قبل از ظهور علائم)، واگیردار نیست.

بیشتر موارد سارس با تب شدید شروع می شوند. سایر علائم اولیه اش مانند آنفولانزا است. این علائم مانند درد، تب و لرز، اسهال، سرفه خشک و تنگی نفس هستند. علائم سارس در طول دوره یک هفته ای تشدید می شوند. همچنین احتمال ابتلای بیماران به بیماری سینه پهلو نیز وجود دارد که باعث عفونت ریه می شود.

خطر بروز عوارضی جدی مانند نارسایی دستگاه تنفسی، قلب و کبد نیز وجود دارد. احتمال بروز این عوارض در افراد مسن (بالای 60 سال) و مبتلایان به برخی بیماری ها مانند دیابت و هپاتیت بیشتر است.

راه های تشخیص ویروس سارس در بدن

براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، برای اثبات آلودگی به بیماری سارس، فرد باید تمام ویژگی های زیر را داشته باشد:

تب 100 درجهٔ فارنهایت یا 38 سانتی گراد؛
یک یا بیشتر از یک علامت بیماری دستگاه تنفسی تحتانی مانند سرفه کردن، سختی در تنفس و تنگی نفس؛
شواهد رادیوگرافی از ابتلای فرد به سینه پهلو؛
نبود هیچ دلیل جایگزین برای توضیح بروز این علائم.

بیماری سارس بسیار نادر است. علائم سارس با بیماری های آنفولانزا و سینه پهلو هم پوشانی دارند. معمولا پزشک درصورت مشاهده علائم احتمال نمی دهد فرد به بیماری سارس آلوده شده باشد؛ مگر اینکه فرد در مناطقی قرار گرفته باشد که سارس در آنها شیوع پیدا کرده است.

آزمایش هایی برای اثبات ابتلا به ویروس سارس

برخی آزمون های آزمایشگاهی می توانند به شناسایی ویروس سارس کمک کنند.

آزمون (RT.PCR) می تواند ویروس را در خون، مدفوع و ترشحات بینی شناسایی کند.

آزمایش های سرُم شناسی (سرولوژیک) می توانند آنتی بادی های ویروس سارس را در خون شناسایی کنند. اگر این آنتی بادی ها در فرد پیدا شوند، احتمالا فرد دچار عفونت نیز هست.

ممکن است پزشک ها از محیط کشت ویروس نیز بهره ببرند. این روش شامل قراردادن بخش کوچکی از بافت یا مایعات بدن در یک محفظه است که ویروس بتواند در آن سلول ها رشد کند . با رشد ویروس، سلول ها تغییر می کنند؛ البته اگر این آزمایش ها در مراحل اولیهٔ بیماری انجام بشوند، شاید نتایج شان قابل اتکا نباشد.

بیشتر مبتلایان به سارس در سال های 2003 و 2004 با افراد آلوده وقت گذراندند یا در مکان هایی حضور یافتند که بیماری در آنجا وجود داشت.

یکی از عوارض رایج بیماری سارس سینه پهلو است؛ بنابراین اگر فردی بدون وجود دلیل دیگری به سینه پهلو دچار شده و در مکانی حضور داشته که سارس در آنجا شیوع یافته است، مظنون به آلودگی است.

این امر می تواند به خاطر زندگی کردن یا سفر به نقاط آلوده به سارس یا کارکردن در آزمایشگاه هایی باشد که ویروس زندهٔ سارس در آنجا نگهداری می شوند.

پیشگیری و درمان سارس

در طول همه گیری سال 2003، آمریکا افراد آلوده را تحت قرنطینه قرار نداد؛ ولی موارد ابتلا به این بیماری در این کشور، باید گزارش می شدند. همچنین این بیماری در دسته فوریت های اورژانسی قرار گرفته و نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد.

سازمان جهانی بهداشت توصیه می کند بیماران در حالت ایزوله قرار داده شوند و با تکنیک هایی مانند استفاده از ماسک فیلتردار و عینک های ویژه ای، از انتقال ویروس جلوگیری شود.

هیچ دارویی ازجمله آنتی بیوتیک ها تأثیری بر درمان سارس ندارند؛ بااین حال، مراقبت های حمایتی مانند استفاده از داروها برای کاهش علائمی مانند تب و سرفه توصیه می شود.

مانند سایر بیماری های عفونی، چند گام ساده می تواند از انتشار ویروس سارس جلوگیری کند.

رعایت بهداشت فردی مناسب می تواند از شیوع و گسترش ویروس سارس پیشگیری کند. در این راه، انجام اقدامات زیر ضروری است:

شستن منظم دست ها؛
خودداری از دست زدن به چشم ها؛
پوشاندن دهان و بینی با دستمال در هنگام سرفه و عطسه کردن؛
تشویق کردن دیگران به انجام همین اقدامات.

ازآنجاکه سارس یک بیماری واگیردار است، مبتلایان به این بیماری باید تا 10 روز پس از بهبود علائم، تعاملات شان با سایر افراد را محدود کنند.

بیشترین قابلیت سرایت سارس در دومین هفتهٔ بیماری است.

آیا واکسنی برای ویروس سارس وجود دارد

در حال حاضر، هیچ واکسنی برای بیماری سارس وجود ندارد؛ اما دانشمندان مشغول کار بر روی آن هستند.

در سال 2013 پژوهشگران اعلام کردند راهی یافته اند که بخشی از ویروس را غیرفعال کنند؛ این بخش موجب مخفی ماندن ویروس از سیستم ایمنی می شود. این دستاورد می تواند در آینده موجب ساختن واکسنی برای بیماری سارس شود.

از سال 2004 به بعد، هیچ موردی از ابتلا به سارس در جهان گزارش نشده است. سازمان های بهداشت آمادهٔ انجام اقدامات فوری در صورت شروع موج همه گیری سارس در آینده هستند.